Για την αποδόμηση* της “κοινωνίας”

Ψάχνοντας έναν πρόχειρο ορισμό της “κοινωνίας” στο wikipedia γράφει:

Η κοινωνία είναι το σύνολο των ανθρώπων που συμβιώνουν σε κάποιον τόπο ή σε μία ιστορική περίοδο και έχει ευρεία (ανθρωπότητα) ή στενή εφαρμογή (ομάδες ανθρώπων στο χώρο και τον χρόνο).

Αμέσως μετά αναφέρει και έναν εναλλακτικό ορισμό της λέξης.

Ως κοινωνία φέρεται η διαρκής στο χρόνο συνεργατική ομάδα, τα μέλη της οποίας ανέπτυξαν οργανωμένα πρότυπα σχέσεων μέσω της διαρκούς αλληλεπίδρασής τους.

Δίνοντας βάση στους δύο παραπάνω ορισμούς διαπιστώνουμε τα εξής απλά: Ο πρώτος είναι σαφέστατος και αναφέρει πως απλά το σύνολο των άνθρωπων που τυχαίνει να συμβιώνουν σε μια ιστορική περίοδο τότε αυτό το σύνολο λέγεται “κοινωνία”. Ενώ ο δεύτερος αναφέρει τη φράση “συνεργατική ομάδα”. Βάζει λοιπόν και μία ακόμη παράμετρο, αυτή της συνεργασίας. Η συνεργασία βεβαίως πρέπει να έχουμε υπόψιν ότι μπορεί να γίνει με ποικίλους τρόπους. Με το μαστίγιο, με μια καραμέλα ή και με κοινό όραμα – στόχο. Πάντως ο ορισμός δεν κάνει σε καμία περίπτωση ξεκάθαρο τον τρόπο που πρέπει να επιτυγχάνεται αυτή η συνεργασία για να μπορούμε να τον χρησιμοποιούμε. Άλλωστε και με μια ματιά στο λεξικό σχετικά με την λέξη “συνεργάτης” πάλι δεν προκύπτει κάποια κατεύθυνση. Συνεργάτης = αυτός που εργάζεται μαζί με τον άλλον, συμβοηθός, που δίνει την εργασία του σε ομαδικό έργο. Περιπλέκονται βέβαια τα πράγματα αν αναλύσει κανείς τον δεύτερο εναλλακτικό ορισμό που αναφέρει τη λέξη “συμβοηθός” γιατί τότε συνεργασία δεν υπάρχει μεταξύ αφεντικού και εργάτη καθώς δεν είναι συμβοηθοί αλλά … απλά αφεντικό και εργάτης. Επομένως αν κοινωνία είναι συνεργατική ομάδα, τότε δεν υφίσταται κοινωνία υπό την έννοια αυτή. Τέλοσπάντων για να μην το κάψουμε εδώ εμείς θα αποδεχτούμε τον πρώτο ορισμό της κοινωνίας που φαίνεται λακωνικότερος και λιγότερο ονειροπόλος.

Σύμφωνα με τον πρώτο ορισμό λοιπόν προκύπτει ότι οι δομές μιας κοινωνίας μπορεί να υπάρχουν, το ζήτημα είναι η ίδια η έννοια της κοινωνίας υφίσταται πέραν από αναφορά και ως ουσία; Υπάρχουν δομές κοινωνίας που ουσιαστικά αποτρέπουν την ίδια την ουσία αυτής. Δομές δηλαδή που αποτρέπουν την συναναστροφή και την αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της, ούτε κουβέντα βέβαια για μορφές αλληλεγγύης και ουσιαστικής ζύμωσης ή πραγματικής συνεργασίας (υπό την δεύτερη έννοια του λεξικού).

Παρακάτω στη wikipedia αναφέρει το εξής:

Ο όρος κοινωνία (society) προέρχεται από τη λατινική λέξη Societas, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από το ουσιαστικό socius που χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή μιας αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων που είναι φιλική, ή τουλάχιστον πολιτική.

Αυτά λοιπόν σχετικά με την “κοινωνία”.

Το επιχείρημα λοιπόν περί κοινωνικής νομιμοποίησης κάποιων πράξεων χάνει κάθε του ισχύ όταν δεν λαμβάνει υπόψιν του το ίδιο το υποκείμενο που υποτίθεται ότι προσδίδει αυτή τη νομιμοποίηση. Άρα όταν χρησιμοποιούμε την φράση “κοινωνική νομιμοποίηση” ή και “κοινωνία” γενικότερα, θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν μας την αοριστία του ορισμού αλλά και την πραγματική αοριστία της πραγματικότητας που υφίσταται την δεδομένη ιστορική περίοδο. Η γενικευμένη, λοιπόν, συμμετοχή της κοινωνίας σε κάτι καθαγιάζει τα μέσα όντως; Η απουσία της κοινωνίας απ’την άλλη δαιμονοποιεί τα μέσα; Για παράδειγμα η αντιβία στην κρατική βία πως και πότε μπορεί να κριθεί; Ας αναλογιστούμε επίσης τι σημαίνει κοινοβουλευτική δημοκρατία.

*Ο όρος “αποδόμηση” πολυφορεμένος τα τελευταία χρόνια και πλήρως οικειοποιημένος από την αμφισβήτηση γενικότερα (ίσως όχι κακώς…) σύμφωνα με τη βικιπεδία, πάλι, είναι όρος της φιλοσοφίας, της λογοτεχνικής κριτικής, και των κοινωνικών επιστημών, που ήρθε στη δημοσιότητα μέσω της χρήσης του από το φιλόσοφο Ζακ Ντεριντά κατά τη δεκαετία του ’60. Με τον όρο “αποδόμηση” εννοείται η λεπτομερής ανάγνωση κειμένων με στόχο την υπόδειξη ότι κάθε δεδομένο κείμενο, αντί να είναι ένα ενωμένο όλο, έχει αδιάλλακτα αντιφατικά νοήματα. Όπως ο J. Hillis Miller, διαπρεπής Αμερικανός που εξάσκησε την αποδόμηση, έχει εξηγήσει σε ένα δοκίμιό του, “αποδόμηση” δεν είναι το να αποσυναρμολογήσεις τη δομή ενός κειμένου, αλλά μία υπόδειξη ότι το ίδιο το κείμενο έχει αποσυναρμολογήσει τον εαυτό του. Αυτό που φαίνεται ως η συμπαγής του βάση δεν είναι βράχος, αλλά αέρας”.